Mezopotamya’nın bereketli topraklarında yükselen Şanlıurfa, insanlık tarihinin ilk sayfalarının yazıldığı kadim bir şehir. Peygamberler diyarı olarak da bilinen bu mistik kent, binlerce yıllık geçmişiyle ziyaretçilerini adeta bir zaman yolculuğuna çıkarıyor. Göbeklitepe’nin gizemli taş çemberleri, tarih öncesi çağlara açılan bir kapı sunarken, Hz. İbrahim’in ateşe atıldığı rivayet edilen Balıklıgöl, efsaneleri günümüze taşıyor.
Urfa çarşılarının baharat kokularıyla sarmalanmış dar sokaklarında yürürken, kendinizi bir anda Osmanlı döneminin renkli atmosferinde bulabilirsiniz. Halfeti’nin sular altındaki minaresi ve Harran’ın konik evleri, Urfa’nın çok katmanlı kültürel mozaiğinin birer parçası.
Bu yazımızda, inançların, medeniyetlerin ve lezzetlerin buluşma noktası olan Şanlıurfa’nın görülmesi gereken en etkileyici 20 yerini sizler için derledik. Hazırsanız, “Peygamberler Şehri”nin kapılarını aralayalım ve Şanlıurfa’nın en özel köşelerini keşfetmeye başlayalım.
Göbeklitepe: Tarihin Sıfır Noktası
Şanlıurfa’nın Örencik köyü yakınlarında yer alan Göbeklitepe, dünya arkeolojisinin en önemli keşiflerinden biri olarak kabul edilir. “Tarihin sıfır noktası” olarak adlandırılan bu yer, Neolitik döneme ait ve yaklaşık 12.000 yıl öncesine dayanan bir tapınak kompleksidir. Göbeklitepe, insanlık tarihinin bilinen en eski anıtsal yapılarından birine ev sahipliği yapar ve tarımın, hayvancılığın ve yerleşik yaşamın başlangıcına ışık tutar.
Göbeklitepe’nin kazıları, 1995 yılında Alman arkeolog Prof. Dr. Klaus Schmidt tarafından başlatıldı. İlk başta sıradan bir höyük olarak görülen bu yer, yapılan araştırmalar sonucunda dünyanın en eski tapınak komplekslerinden biri olduğunu ortaya çıkardı. Kazılar sırasında ortaya çıkan buluntular, tarihin bilinen birçok bilgisini alt üst etmiştir. Göbeklitepe’deki en dikkat çekici yapılar, 6 metre yüksekliğinde ve 40 tona kadar ağırlığı olan ‘T’ şeklindeki dikilitaşlardır. Bu dikilitaşlar, dairesel planlarla yerleştirilmiş ve üzerlerinde hayvan figürleri, insan kabartmaları ve soyut semboller bulunur. Bu yapılar, döneminin inanışlarını ve sanatsal yeteneklerini gözler önüne serer. Bu sütunların nasıl ve hangi amaçla yapıldığı hala tam olarak bilinmiyor, ancak araştırmacılar bu yapının dini ritüeller için kullanıldığını düşünüyor.
Göbeklitepe’nin keşfi, insanlık tarihinin başlangıcına dair bildiklerimizi yeniden gözden geçirmemizi sağladı. O dönemde avcı-toplayıcı olarak yaşayan insanların bu kadar karmaşık bir yapıyı nasıl inşa ettiği hala bir muamma. Bu keşif, insanların yerleşik hayata geçmeden önce de karmaşık sosyal yapılara ve inanç sistemlerine sahip olduğunu gösteriyor. Göbeklitepe, Malta’daki tapınaklardan yaklaşık 6.500, Stonehenge’den 7.000 ve Mısır Piramitlerinden ise 7.500 yıl daha eski olmasıyla da dikkat çekiyor.
Göbeklitepe’nin bir diğer ilginç özelliği ise geometrik şekiller. Sütunların üzerindeki daireler, üçgenler ve dikdörtgenler, belki de astronomik gözlemler veya sembolik anlamlar taşıyor olabilir. Bu şekillerin ne anlama geldiği hala araştırılıyor. Kazılarda elde edilen buluntuların bir kısmı, Şanlıurfa Müzesi’nde sergileniyor.
Göbeklitepe, 2018 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne dahil edilmiştir. Şanlıurfa şehir merkezine yaklaşık 18 km mesafede bulunan bu arkeolojik alan, hem yerli hem de yabancı turistlerin yoğun ilgisini çekmektedir. Göbeklitepe’yi ziyaret ederek, tarihin en eski tapınaklarından birini görebilir ve insanlığın ilk yerleşik yaşamına dair önemli bulguları keşfedebilirsiniz.
Balıklıgöl: Şanlıurfa’nın Kutsal İncisi
Şanlıurfa’da yer alan Balıklıgöl, tarihi ve dini önemiyle dikkat çeken, ziyaretçilerine mistik bir atmosfer sunan bir mekandır. İbrahim Peygamber’in ateşe atıldığı yer olarak bilinen bu göl, efsaneler ve tarihi yapılarla çevrilidir.
Balıklıgöl, İbrahim Peygamber’in Nemrut tarafından ateşe atıldığı yer olarak bilinir. Efsaneye göre, Nemrut’un zulmüne karşı çıkan İbrahim Peygamber ateşe atıldığında, Allah’ın mucizesiyle ateş suya, odunlar ise balığa dönüşür. Bu nedenle göldeki balıklar kutsal kabul edilir ve yenmez. Göl iki ana bölümden oluşur: Halil-ür Rahman ve Aynzeliha Gölleri. Halil-ür Rahman, İbrahim Peygamber’in düştüğü yer olarak bilinirken, Aynzeliha, Nemrut’un kızı Zeliha’nın gözyaşlarından oluştuğu söylenen yerdir.
Balıklıgöl’ün çevresinde, tarihi ve mimari açıdan önemli birçok yapı bulunur. 1211 yılında Eyyubiler tarafından inşa edilen Halil-ür Rahman Camii, gölün hemen yanında yer alır ve ziyaretçilere huzur dolu bir ortam sunar. Caminin şadırvanı ve avlusu, gelenlerin ibadet ve dinlenme için kullandığı alanlardır.
Rızvaniye Camii ise 1736 yılında Osmanlılar tarafından inşa edilmiştir. Göle nazır manzarası ve zarif mimarisiyle öne çıkar. Caminin iç süslemeleri ve hat sanatı örnekleri, Osmanlı döneminin sanat anlayışını yansıtır. Göl çevresindeki yürüyüş yolları ve park alanları, ziyaretçilere dinlenme ve manzaranın tadını çıkarma fırsatı sunar.
Balıklıgöl, Şanlıurfa şehir merkezine yürüme mesafesindedir ve toplu taşıma araçları veya özel araç ile kolayca ulaşılabilir. Ziyaretçiler, gölün etrafında yürüyüş yapabilir, balıkları besleyebilir ve gölün huzurlu atmosferinde vakit geçirebilirler. Göl çevresinde yer alan çay bahçeleri ve kafeler, dinlenmek için ideal yerlerdir.
Balıklıgöl, yıl boyunca çeşitli dini ve kültürel etkinliklere ev sahipliği yapar. Özellikle Ramazan ayında düzenlenen iftar etkinlikleri ve Mevlid Kandili gibi özel günlerde gerçekleştirilen programlar, gölün manevi atmosferini daha da zenginleştirir.
Balıklıgöl, tarihi ve efsanevi zenginlikleriyle Şanlıurfa’nın en önemli turistik ve dini mekanlarından biridir. Bu büyüleyici yeri ziyaret ederek, hem tarihi bir yolculuğa çıkabilir hem de manevi bir huzur bulabilirsiniz.
Urfa Kalesi
Şanlıurfa’nın kalbinde, tarihi ve kültürel zenginlikleriyle dikkat çeken Urfa Kalesi, binlerce yıllık geçmişiyle ziyaretçilerini büyülüyor. Şehrin siluetine hakim olan bu görkemli yapı, hem tarihi dokusu hem de eşsiz manzarasıyla Şanlıurfa’ya gelenlerin mutlaka görmesi gereken yerler arasında.
Urfa Kalesi, MÖ 9500 yıllarına kadar uzanan köklü bir tarihe sahip. Kalenin bulunduğu alanın, Neolitik Dönem’den beri yerleşim gördüğü biliniyor. Kalenin yanı başında bulunan ve Şanlıurfa Müzesi’nde sergilenen 11.500 yıllık Balıklıgöl Heykeli, bu bölgenin tarihsel önemini kanıtlar nitelikte.
Kalenin günümüzdeki surları, 812-814 yılları arasında Abbasiler döneminde inşa edilmiş. Ancak kalenin üzerinde yer alan ve Şanlıurfa’nın sembolü haline gelen iki sütun, daha eski bir döneme, MÖ 240-242 yıllarına tarihleniyor. Bu sütunlar, Edessa Kralı IX. Manu tarafından anıt sütun olarak yaptırılmış.
Urfa Kalesi, tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmış. Asurlular, Babilliler, Persler, Romalılar, Bizanslılar, Araplar, Selçuklular ve Osmanlılar gibi birçok medeniyetin izlerini taşıyan kale, adeta bir açık hava müzesi gibi.
Urfa Kalesi, 20 metre yüksekliğindeki sarp kayalıklar üzerine kurulu. Kalenin çevresi 800 metre uzunluğunda ve 25 burçla korunuyor. Kalenin içinde, iki adet 17,25 metre yüksekliğinde ve 4,60 metre çapında Korint başlıklı sütun bulunuyor. Bu sütunlar, kalenin en dikkat çekici özelliklerinden biri.
Urfa Kalesi, Şanlıurfa’nın tarihi ve kültürel zenginliklerini keşfetmek isteyenler için mutlaka görülmesi gereken bir yer. Bu tarihi kaleyi ziyaret ederek, hem binlerce yıllık tarihe tanıklık edebilir hem de şehrin eşsiz manzarasının tadını çıkarabilirsiniz.
Haleplibahçe Mozaik Müzesi
Tarihin izlerini sürmek, antik dönemlerin sanatsal zenginliğini keşfetmek ve göz alıcı mozaiklerle büyülenmek istiyorsanız, Şanlıurfa’daki Haleplibahçe Mozaik Müzesi’ne mutlaka uğramalısınız. 2006 yılında başlayan kazı çalışmaları sonucu gün yüzüne çıkarılan bu eşsiz mozaikler, Roma döneminin görkemini ve sanatsal anlayışını gözler önüne seriyor.
Haleplibahçe Mozaik Müzesi, Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi’nin hemen yanında yer alıyor. 2015 yılında açılan müze, 6.000 metrekarelik geniş bir alana yayılıyor ve 82 metre çapındaki kubbesiyle Türkiye’nin kolonsuz en büyük yapısı olma özelliğini taşıyor. Müze binası, mozaiklerin bulunduğu alanın üzerine inşa edilmiş ve mozaikler yerinde (in-situ) sergileniyor. Bu sayede, ziyaretçiler mozaikleri orijinal ortamlarında görme fırsatı buluyorlar.
Müzede sergilenen mozaikler, 2. ve 3. yüzyıllara tarihleniyor ve Roma dönemi villalarının zeminlerini süslüyordu. Mozaiklerde mitolojik sahneler, hayvan figürleri, geometrik desenler ve günlük yaşamdan kesitler yer alıyor. Özellikle, dünyada ilk kez bir mozaiğe resmedilen Amazon kadınlarının av sahneleri, müzenin en dikkat çekici eserlerinden biri.
Müzenin en dikkat çekici parçalarından biri, “Amazonlar Villası” olarak adlandırılan bölümde bulunan Savaşçı Amazon Kadınları Mozaiği’dir. Bu villa, simetrik yerleştirilen iki iç avlu arasında yer alan büyük bir salonun etrafında dizilmiş odalardan oluşur. Tabanında, avlanan Amazon kadınlarının betimlendiği mozaikler bulunur. Ayrıca, villanın ana salonunda Akhilleus’un hayatından kesitler sunan detaylı mozaikler de yer alır.
Bir diğer önemli eser, Şanlıurfa’dan yurtdışına kaçırıldıktan sonra Dallas Sanat Müzesi’nden geri getirilen Orfeus Mozaiği’dir. Bu mozaikte, Frig başlıklı ozan Orfeus, lir çalarken etrafında toplanan çeşitli hayvanlar ve kuşlar tasvir edilmiştir. Mozaik, Edessa/Urfa mozaikleri içinde en eski tarihlilerden biridir ve sanatçı Bar Saged’in imzasını taşır.
Müzede ayrıca, Amazonlar Villası’nın koruyucu tanrıçası Ktisis’in büstü de sergilenmektedir. Bu büst, mozaik sanatının inceliklerini ve dönemin estetik anlayışını yansıtır. Başının üstündeki inci ve altın görünümlü taşlarla süslenmiş tacı, detaylı işçiliğiyle dikkat çeker.
Haleplibahçe Mozaik Müzesi’ni ziyaret ederek, Roma dönemine ait villaların ve mozaik sanatının büyüleyici dünyasında bir yolculuğa çıkabilirsiniz. Şanlıurfa’nın tarihi zenginliklerini keşfetmek isteyenler için bu müze, kaçırılmaması gereken bir durak. Müzeye şehir merkezinden yürüyerek veya toplu taşıma ile kolayca ulaşabilirsiniz.
Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi
Eğer tarihin derinliklerine doğru büyüleyici bir yolculuğa çıkmak istiyorsanız, Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi sizin için ideal bir durak. 2015 yılında modern binasına taşınan bu müze, 1965’ten beri ziyaretçilerine hizmet veriyor ve dünyanın en eski tapınağı Göbeklitepe’den çıkarılan eserler dahil olmak üzere, birçok tarihi hazinenin sergilendiği bir yer. Müze, 30.000 metrekarelik alanı ve geniş koleksiyonuyla, Türkiye’nin en büyük arkeoloji müzelerinden biridir.
Müzeye adım attığınızda, sizi 14 ana sergi salonu ve 33 canlandırma alanı karşılıyor. Paleolitik Dönem’den başlayarak İslamiyet Dönemi’ne kadar uzanan geniş bir zaman dilimini kapsayan eserler, kronolojik bir sırayla sergileniyor. Özellikle Neolitik Dönem’e ait olan ve insan boyutlarında yapılmış en eski heykel olarak bilinen “Balıklıgöl Adamı” ile Göbeklitepe kazılarından çıkarılan buluntular, müzenin en dikkat çekici parçaları arasında.
Müze içerisinde, dönemin mimari özelliklerini yansıtan yapı örnekleri ve deneysel arkeolojik çalışmalar için kazı eğitim alanları da bulunuyor. Ayrıca, çakmak taşından kesici aletler, pişmiş topraktan boyalı ve boyasız geometrik desenli seramikler, mühürler, figürinler, madeni eşyalar ve daha birçok eserle tarih boyunca insanların yaşam biçimlerini ve inançlarını keşfetme şansı yakalıyorsunuz.
Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi, sadece bir sergi alanı olmanın ötesinde, ziyaretçilere interaktif deneyimler sunan bir mekandır. Müzede, Göbeklitepe’nin yanı sıra Nevali Çori Tapınağı ve diğer önemli kazı alanlarından çıkan eserler de sergileniyor. Haleplibahçe Mozaik Müzesi’yle aynı bahçede yer alan müze, ziyaretçilerine geniş bir tarih yelpazesi sunuyor.
Şanlıurfa’nın merkezine yakın konumda bulunan bu müzeye toplu taşıma veya özel araçla kolayca ulaşabilirsiniz. Haftanın her günü ziyarete açık olan müze, tarih meraklıları ve arkeoloji tutkunları için eşsiz bir deneyim sunuyor.
Rızvaniye Camii
Şanlıurfa’nın en özel ve tarihi yapılarından biri olan Rızvaniye Camii, 1736 yılında Rakka Valisi Rıdvan Ahmet Paşa tarafından inşa edilmiştir. Balıklıgöl’ün kuzey kenarında yer alan bu cami, mimarisi ve manevi atmosferiyle dikkat çeker. Caminin inşasında kesme taş kullanılmış olup, mihraba paralel üç kubbeli yapısıyla ziyaretçilerine tarihi bir deneyim sunar.
Rızvaniye Camii’nin doğusunda, tek şerefeli ve zarif bir minare bulunur. Harim kısmı (ana ibadet mekânı), her yönden açılan pencereleri sayesinde oldukça aydınlıktır. Caminin en ilginç özelliklerinden biri, giriş kapısının detaylı süslemeleridir. Ahşap kapı, çivi kullanılmadan geçme ve kakma tekniğiyle yapılmış olup, üzerinde zengin bitkisel ve geometrik desenler bulunmaktadır.
Cami avlusunun kuzeyinde yer alan Rızvaniye Medresesi de camiyle birlikte dikkat çeken bir diğer yapıdır. Medrese, “U” biçimli bir plana sahip olup, düzgün kesme taştan inşa edilmiştir. Medrese hücrelerinin önünde revaklar (üstü örtülü, yanları açık uzun koridor) bulunur ve avlunun kuzey kenarında kubbeli bir dershane mescit yer alır. Rızvaniye Camii ve Medresesi, 1992-1993 yıllarında Şanlıurfa İli Kültür Eğitim Sanat ve Araştırma Vakfı (ŞURKAV) tarafından restore edilmiştir.
Şanlıurfa şehir merkezinde yer alan Rızvaniye Camii’ne ulaşım oldukça kolaydır. Şehir içi ulaşım araçları ile rahatlıkla ulaşabilirsiniz. Tarihi dokusu ve huzur veren atmosferiyle bu camiyi ziyaret ederek, hem Şanlıurfa’nın manevi mirasını hissedebilir hem de Osmanlı dönemi mimarisinin zarif detaylarını yakından inceleyebilirsiniz.
Mevlid-i Halil Camii
Şanlıurfa’nın maneviyat dolu atmosferine tanıklık etmek isteyenler için Mevlid-i Halil Camii, kutsal bir ziyaret noktasıdır. Balıklıgöl’ün hemen yanı başında, Dergah Platosu’nda yer alan bu cami, Hz. İbrahim’in doğum yeri olduğuna inanılan Mevlid-i Halil Mağarası’nın üzerinde yükselir. Hem tarihi hem de dini önemiyle Şanlıurfa’ya gelenlerin mutlaka ziyaret etmesi gereken yerlerden biridir.
Mevlid-i Halil Camii, Hz. İbrahim’in doğum yeri olduğuna inanılan mağaranın üzerine inşa edilmiştir. “Mevlid”, “kutlu doğum” anlamına gelir ve cami, Hz. İbrahim’in doğumuna atfen bu ismi almıştır. Caminin tarihi, asırlar öncesine dayanır ve yapının geçirdiği farklı dönemler, farklı inançların izlerini taşır.
Mevlid-i Halil Camii, tarih boyunca farklı medeniyetlerin etkisiyle çeşitli değişimler geçirmiştir. İlk olarak, Seleukoslar döneminde bu alana bir putperest tapınağı yapılmış. Yahudilik döneminde ise aynı alanda bir havra olduğu bilinmektedir. Hristiyanlığın ilk dönemlerinde, M.S. 150 yılında, aynı alana Hristiyanlar Kilisesi adında bir kilise inşa edilmiş. Bizans döneminde ise bu alana Urfa Ayasofyası yapılmış. Son olarak; Osmanlı döneminde 1523 yılında Muhammed Salih Paşa tarafından aynı alana cami inşa edilmiştir. Dikdörtgen bir plana sahip olan Mevlid-i Halil Camii, mağara ile arasındaki duvar üzerine camiye dönüştürülürken küçük bir minare yapılmıştır.
Caminin iç mekanı sade ve huzurlu bir atmosfere sahiptir. Caminin güneydoğu ve kuzeybatı köşelerine eklenmiş iki minaresi daha bulunmaktadır. Hz. İbrahim’in doğduğu kabul edilen mağaranın giriş kapısı üzerinde ise 1808yılında yapıldığı belirtilen bir kitabe yer almaktadır. Caminin hemen yanındaki merdivenlerden inerek mağarayı ziyaret edebilirsiniz. Mağara, kutsal kabul edildiği için ziyaretçiler tarafından dua etmek ve dilek dilemek için sıklıkla tercih edilir.
Mevlid-i Halil Camii, Şanlıurfa’nın manevi atmosferini en iyi yansıtan yerlerden biri. Hz. İbrahim’in doğum yeri olduğuna inanılan bu kutsal mekanı ziyaret ederek, hem tarihi ve dini bir yolculuğa çıkabilir hem de manevi bir deneyim yaşayabilirsiniz.
Ayn Zeliha Gölü
Şanlıurfa’nın manevi atmosferini en derinden hissedeceğiniz yerlerden biri olan Ayn Zeliha Gölü, tarihi ve dini önemiyle ziyaretçilerini kendine çekiyor. Balıklıgöl’ün hemen yanında, Urfa Kalesi’nin eteklerinde yer alan bu küçük ama etkileyici göl, Hz. İbrahim’in ateşe atıldığına inanılan yerin yakınında bulunuyor.
Ayn Zeliha Gölü, ismini Nemrut’un kızı Zeliha’dan alıyor. Efsaneye göre, Hz. İbrahim’in ateşten kurtulduğunu gören Zeliha, babasına karşı çıkarak ona inanmaya başlar. Bu durumu öğrenen Nemrut, kızını da ateşe atar. Ancak, Zeliha’nın düştüğü yerde bir göl oluşur ve bu göle Ayn Zeliha (Zeliha’nın Gölü) adı verilir.
Ayn Zeliha Gölü’nün çevresi, tarihi ve dini yapılarla çevrili. Gölün hemen yanında, Urfa Kalesi’nin görkemli surları yükseliyor. Kalenin eteklerinde ise, Hz. İbrahim’in doğduğu mağara olan Halil-ür Rahman Gölü yer alıyor. Bu kutsal mekanlar, Ayn Zeliha Gölü’nün manevi atmosferini daha da güçlendiriyor.
Ayn Zeliha Gölü, Şanlıurfa’nın manevi atmosferini en iyi yansıtan yerlerden biri. Bu kutsal mekanı ziyaret ederek, hem tarihi ve dini bir yolculuğa çıkabilir hem de gölün huzurlu atmosferinde dinlenebilirsiniz.
Halilürrahman Camii
Şanlıurfa’nın en önemli dini ve tarihi yapılarından biri olan Halilürrahman Camii, Balıklıgöl’ün hemen yanında yer alır. Halk arasında “Döşeme Camii” olarak da bilinen bu cami, 504 yılında Rahip Urbisyus tarafından Hz. İsa’nın annesi Meryem Ana adına bir kilise olarak inşa edilmiştir. Abbasi Halifesi Me’mun döneminde (813-833) camiye dönüştürülen yapı, Selahattin Eyyubi’nin yeğeni tarafından 1211-1212 yıllarında onarılmıştır. Ayrıca, Kanuni Sultan Süleyman döneminde de büyük bir restorasyon geçirmiştir.
Caminin avlusuna adım attığınızda, huzur veren bir atmosfer ve tarih kokan taş işçiliği sizi karşılar. Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi’nde “İbrahim Halil Tekkesi” olarak bahsedilen bu cami, özellikle mihrabı ve minaresi ile dikkat çeker. Minare, Selahattin Eyyubi’nin yeğeni El Melik’ül Eşref Muzafferüddin Musa tarafından 13. yüzyılda eklenmiş olup, zarif yapısıyla gökyüzüne yükselir. Caminin iç mekânında, etkileyici hat sanatları ve süslemeler göze çarpar.
Halilürrahman Camii, Şanlıurfa’nın merkezine oldukça yakın bir konumda bulunur, bu nedenle ulaşım oldukça kolaydır. Şehir içi toplu taşıma araçlarıyla rahatça ulaşabilirsiniz. Bu tarihi camiyi ziyaret ederek, hem dini bir deneyim yaşayabilir hem de Şanlıurfa’nın zengin tarihine tanıklık edebilirsiniz.
Hz. Eyyub (A.S.) Sabır Makamı
Şanlıurfa’nın maneviyat dolu atmosferine tanıklık etmek isteyenler için Hz. Eyyub (A.S.) Sabır Makamı, kutsal bir ziyaret noktası. Eyyübiye ilçesinde yer alan bu mekan, İslam peygamberi Hz. Eyyub’un (A.S.) sabır ve metanet dolu hikayesini yaşatıyor. İnanç turizmi için önemli bir merkez olan Sabır Makamı, her yıl binlerce ziyaretçiyi ağırlıyor.
Kuran-ı Kerim’de adı geçen peygamberlerden biri olan Hz. Eyyub (A.S.), Allah tarafından çeşitli imtihanlara tabi tutulmuştur. Malını, mülkünü, çocuklarını ve sağlığını kaybetmesine rağmen sabrından ve inancından vazgeçmemiştir. Rivayete göre, Hz. Eyyub (A.S.), hastalığı boyunca Şanlıurfa’da bulunan bir mağarada yaşamış ve bu mağarada Allah’a dua ederek şifa bulmuştur.
Sabır Makamı, Hz. Eyyub’un (A.S.) çile çektiği mağaranın yanı sıra, şifa bulduğu söylenen bir su kuyusu ve hastalığı boyunca yaslandığına inanılan bir sabır taşını da içermektedir. Ziyaretçiler, bu kutsal mekanları gezerken Hz. Eyyub’un (A.S.) yaşadığı zorluklara tanıklık eder ve onun sabrından ilham alırlar.
Sabır Makamı’nda bulunan su kuyusunun suyu, şifalı olduğuna inanılıyor. Bu nedenle, her yıl binlerce insan bu kutsal sudan içmek ve şifa bulmak için buraya akın ediyor. Özellikle Ramazan ayında, Sabır Makamı’na olan ilgi daha da artıyor.
Hz. Eyyub (A.S.) Sabır Makamı, inanç turizmi açısından önemli bir merkez olmasının yanı sıra, tarihi ve kültürel açıdan da büyük bir öneme sahip. Bu kutsal mekanı ziyaret ederek, hem Hz. Eyyub’un (A.S.) sabrından ilham alabilir hem de Şanlıurfa’nın tarihi ve kültürel zenginliklerini keşfedebilirsiniz.
Reji Kilisesi (Aziz Petrus ve Aziz Paulus Kilisesi)
Şanlıurfa’nın tarih kokan sokaklarında, farklı inançların izlerini taşıyan bir yapı dikkat çekiyor: Reji Kilisesi. Asıl adıyla Aziz Petrus ve Aziz Paulus Kilisesi olarak bilinen bu yapı, 6. yüzyıldan kalma bir kilisenin üzerine 1861 yılında inşa edilmiş. Hem mimari özellikleri hem de tarihi geçmişiyle Şanlıurfa’nın kültürel zenginliğine ışık tutan bu kilise, ziyaretçilerine farklı bir deneyim sunuyor.
Reji Kilisesi, Hz. İsa’nın iki havarisi olan Aziz Petrus ve Aziz Paulus anısına inşa edilmiş. 1924 yılına kadar aktif olarak kullanılan kilise, Şanlıurfa’daki Süryani cemaatinin Halep’e göç etmesiyle birlikte boşaltılmış. Daha sonra Tekel İdaresi tarafından önce tütün fabrikası, ardından üzüm deposu olarak kullanılan yapıya halk tarafından “Reji Kilisesi” adı verilmiş. Bu isim, Tekel’in Fransızca karşılığı olan “Régie” kelimesinden geliyor.
Reji Kilisesi, dikdörtgen planlı bir bazilika şeklinde inşa edilmiş. Yapının dış cephesi kesme taştan, iç mekanı ise tuğla ve taştan yapılmış. Kilisenin içinde, sütunlar, kemerler ve pencereler dikkat çekiyor. Kilisenin en önemli özelliklerinden biri, üzerinde Süryanice yazıtlar bulunan taşlar. Bu yazıtlar, kilisenin tarihi ve Süryani cemaati hakkında önemli bilgiler veriyor.
Reji Kilisesi, günümüzde Şanlıurfa’nın önemli kültür merkezlerinden biri. Kilisede çeşitli sergiler, konserler ve etkinlikler düzenleniyor. Ayrıca, kilisenin bahçesi de dinlenmek ve etkinliklere katılmak için güzel bir ortam sunuyor.
Reji Kilisesi, Şanlıurfa’nın Eyyübiye ilçesinde, Ellisekiz Meydanı’nda yer alıyor. Kiliseye giriş ücretsiz olup, haftanın her günü ziyarete açık. Kiliseye ulaşım, Şanlıurfa şehir merkezinden kalkan toplu taşıma araçları veya taksi ile kolaylıkla sağlanabilir.
Reji Kilisesi, Şanlıurfa’nın tarihi ve kültürel zenginliklerini keşfetmek isteyenler için mutlaka görülmesi gereken bir yer.
Şanlıurfa Kurtuluş Müzesi
Şanlıurfa’nın tarihi atmosferini keşfetmek istiyorsanız, Kurtuluş Müzesi’ni mutlaka ziyaret etmelisiniz. Şehir merkezine yakın bir konumda yer alan bu müze, 1903 yılında inşa edilen Mahmud Nedim Konağı’nda bulunuyor. Konağın tarihi, Şanlıurfa’nın Kurtuluş Savaşı dönemindeki direnişine ve zaferine tanıklık eden bir geçmişe sahip.
Mahmud Nedim Konağı, Şanlıurfa’nın Fransız işgali sırasında Fransız ordusunun karargâhı olarak kullanılmıştır. Konağın stratejik konumu, geniş alanı ve mimari yapısı nedeniyle Fransızlar için ideal bir karargâh olmuştur. Bu dönemde konağın duvarlarında hala görülebilen top ve kurşun izleri, işgal döneminin izlerini taşır. 2005 yılında restore edilen bu tarihi yapı, 2009 yılında Şanlıurfa Kurtuluş Müzesi olarak hizmete açılmıştır.
Müze, Şanlıurfa’nın kurtuluş mücadelesine dair birçok önemli eseri barındırır. Müze içinde, kurtuluş mücadelesi sırasında kullanılan silahlar, araç gereçler ve savaşın kahramanları olan “Onikiler”in balmumu heykelleri sergilenmektedir. Onikiler, Şanlıurfa’nın Fransız işgalinden kurtulmasında büyük rol oynamış, şehir halkının direnişine öncülük etmiş 12 cesur kişidir.
Müzenin ziyaretçileri, sadece sergilenen tarihi eserleri görmekle kalmaz, aynı zamanda Şanlıurfa’nın zorlu kurtuluş mücadelesinin ruhunu hisseder. Mahmud Nedim Konağı’nın tarihi atmosferi ve müze içinde yapılan canlandırmalar, ziyaretçilere etkileyici bir deneyim sunar. Müze, tarih meraklıları için olduğu kadar, Şanlıurfa’nın kültürel zenginliğini keşfetmek isteyenler için de ideal bir durak.
Şanlıurfa Mutfak Müzesi
Şanlıurfa’nın zengin mutfak kültürünü deneyimlemek ve geçmişten günümüze uzanan lezzet yolculuğuna çıkmak isterseniz, Şanlıurfa Mutfak Müzesi tam size göre. 2018 yılında açılan bu müze, sadece yemeklerin değil, aynı zamanda yemek kültürünün ve geleneklerinin de yaşatıldığı bir mekan.
Şanlıurfa Mutfak Müzesi, tarihi Gümrük Hanı’nda yer alıyor. 1566 yılında Osmanlı döneminde inşa edilen bu han, restore edilerek müzeye dönüştürülmüş. Müze, Şanlıurfa’nın zengin mutfak kültürünü tanıtmak ve gelecek nesillere aktarmak amacıyla kurulmuş.
Müzede, Şanlıurfa’nın yöresel yemeklerinin yapımında kullanılan araç gereçler, mutfak eşyaları, yemek tarifleri ve fotoğraflar sergileniyor. Ayrıca, müzede düzenlenen atölye çalışmaları ve etkinliklerle ziyaretçiler, Şanlıurfa mutfağının lezzetlerini deneyimleme ve yapımını öğrenme fırsatı buluyor.
Müzenin bölümleri arasında “Geleneksel Şanlıurfa Mutfağı”, “Sokak Lezzetleri”, “Tatlılar” ve “İçecekler” gibi farklı kategoriler bulunuyor. Her bölümde, ilgili kategoriye ait yemeklerin yapımında kullanılan araç gereçler, malzemeler ve tarifler sergileniyor.
Müzenin en dikkat çekici bölümlerinden biri, “Canlı Mutfak” bölümü. Bu bölümde, usta aşçılar tarafından Şanlıurfa’nın yöresel yemekleri canlı olarak yapılıyor ve ziyaretçiler bu yemekleri tatma fırsatı buluyor.
Şanlıurfa Mutfak Müzesi, tarihi Gümrük Hanı’nda yer alıyor ve haftanın her günü ziyarete açık. Müzeye giriş ücretsiz. Müzeye ulaşım, Şanlıurfa şehir merkezinden kalkan toplu taşıma araçları veya taksi ile kolaylıkla sağlanabilir. Bu lezzet dolu müzeyi ziyaret ederek, Şanlıurfa mutfağının zenginliğini keşfedebilir ve unutulmaz anılar biriktirebilirsiniz.
Fırfırlı Camii (On İki Havari Kilisesi )
Şanlıurfa’nın tarihi ve kültürel mirasını keşfetmek istiyorsanız, Fırfırlı Camii’yi mutlaka ziyaret etmelisiniz. Şehir merkezinde, Vali Fuat Bey Caddesi üzerinde yer alan bu yapı, aslında 12 Havari Kilisesi olarak inşa edilmiş ve 1956 yılında camiye dönüştürülmüştür.
Fırfırlı Camii, kesme taştan yapılmış ve üç nefli bazilika planına sahiptir. Caminin batı cephesi ile köşe kulelerindeki taş işçiliği oldukça dikkat çekicidir. Naosun (ana ibadet mekânının) orta nefi kubbe ile örtülmüş, yan nefler ise tonozla kaplanmıştır. Yapının dış cephelerinde yarım sütunlar ve taş duvarlarda bulunan bezemeler, mimari açıdan büyük bir özenle işlenmiştir.
Osmanlı döneminde, Van bölgesindeki Varak Manastırı’nda bulunan ve Hristiyanlık açısından büyük önem taşıyan “Varak Haçı” 1092 yılında Urfa’ya getirilerek bu kiliseye konulmuştur. Caminin mihrabı üzerindeki kitabeden de anlaşılacağı üzere, yapı 1956 yılında camiye çevrilmiştir. Bu dönemde, camiye çevrilirken özel bir isim kullanılmamış, halk arasında rüzgârgülü nedeniyle “Fırfırlı Cami” olarak adlandırılmıştır.
Fırfırlı Camii’yi ziyaret ettiğinizde, sadece bir ibadet yeri görmüş olmayacaksınız, aynı zamanda Şanlıurfa’nın zengin tarihi ve kültürel geçmişine de tanıklık edeceksiniz. Caminin etkileyici taş işçiliği ve mimari detayları, ziyaretçilere tarih boyunca bu yapının nasıl dönüştüğünü ve bugünkü halini aldığını gösterir. Ayrıca, caminin içerisinde ve çevresinde yapacağınız gezintiler, size Şanlıurfa’nın tarihi atmosferini derinlemesine hissettirecektir.
Şuayb Antik Kenti: Şanlıurfa’nın Tarihi Zenginliği
Şanlıurfa’nın Harran ilçesine yaklaşık 39 kilometre uzaklıkta yer alan Şuayb Antik Kenti, Geç Roma dönemine (MS 4-5. yüzyıl) tarihlenen bir yerleşim alanıdır. Bu antik kent, geniş bir alana yayılmış ve etrafı yer yer izleri görülen surlarla çevrilidir. Kentin tarihi dokusu ve kalıntıları, ziyaretçilere antik çağların yaşamına dair eşsiz bir bakış sunar.
Şuayb Antik Kenti, Roma evleri tarzında inşa edilmiş yapılarıyla dikkat çeker. Etrafı duvarla çevrili avlulara sahip evlerin, ana kayaya oyulmuş kilerleri bulunur. Bu evlerin her biri bir su kuyusuna sahiptir ve evlere girişler avlu duvarlarındaki kapılardan yapılmaktaydı. Kapılar ise ızgara planlı sokaklara açılır. Kentin doğusunda, birbirine geçmeli 3-5 odası bulunan kayaya oyulmuş mekanlar bulunur. Bu mekanların içlerinde yarım daire biçiminde nişler yer alır ve bu nişlerin ilk yapıldıkları dönemde kaya mezarı, sonraları ise ibadet yeri veya mesken olarak kullanıldıkları düşünülüyor.
Bu antik kenti önemli kılan diğer bir ayrıntı da, Hz. Şuayb Peygamber’in bu kentte yaşadığına inanılmasıdır. Kalıntılar arasında yer alan kayaya oyulmuş dört odadan oluşan bir mağara, “Şuayb Peygamber’in Makamı” olarak bilinir ve ziyaretçilerin ilgi odağıdır.
Tarih ve arkeoloji meraklıları için benzersiz bir deneyim sunan bu antik kenti ziyaret ederek, geçmişin derinliklerine bir yolculuk yapabilirsiniz.
Şanlıurfa Bakırcılar Çarşısı
Şanlıurfa’nın zengin kültürel mirasını ve el sanatlarını keşfetmek istiyorsanız, Bakırcılar Çarşısı’nı mutlaka ziyaret etmelisiniz. Şehir merkezinde, tarihi Kapalı Çarşı içinde yer alan bu çarşı, Osmanlı döneminden kalma dokusunu koruyan ve geleneksel bakır işçiliğinin yaşatıldığı önemli bir mekandır.
Bakırcılar Çarşısı, 1887 yılında inşa edilmiş ve yıllar boyunca bakırcılık mesleğinin merkezi olmuştur. Çarşı, düzgün kesme taşlarla yapılmış ve iki kapısı bulunan, iç içe geçmiş tonozlu dükkanlardan oluşur. Eskiden yemenici pazarı olarak da kullanılan bu çarşı, sonrasında bakırcı esnafına tahsis edilmiştir. Bu tarihi mekan, günümüzde de bakır işçiliğinin ve kalaycılığın en güzel örneklerini sunar.
Çarşıyı ziyaret ettiğinizde, bakır ustalarının çekiç sesleri eşliğinde çalıştıklarını görebilir ve el emeği göz nuru bakır ürünlerini inceleyebilirsiniz. Burada çeşitli bakır eşyalar, mutfak gereçleri, süs eşyaları ve hediyelik eşyalar bulabilirsiniz. Bakırcı ustaları, geleneksel yöntemlerle ürettikleri ürünlerin üzerine dilediğiniz motifleri işleyerek kişiselleştirme imkanı da sunar. Bakırcılar Çarşısı’nda dolaşırken, geçmişin izlerini taşıyan bu eşsiz el sanatının modern dünyada nasıl yaşatıldığını yakından görebilirsiniz.
Bakırcılar Çarşısı, sadece alışveriş yapmak için değil, aynı zamanda Şanlıurfa’nın tarihini ve kültürel mirasını yakından tanımak için de harika bir fırsat sunuyor. Bu otantik mekanı ziyaret ederek, geleneksel bakır işçiliğinin inceliklerini keşfedebilir ve unutulmaz bir deneyim yaşayabilirsiniz.
Gümrük Hanı
Şanlıurfa’nın merkezinde, tarihi Balıklıgöl yerleşkesi yakınında yer alan Gümrük Hanı, Osmanlı döneminin zarif mimarisini yansıtan önemli bir yapıdır. 1562 yılında, Kanuni Sultan Süleyman döneminde Urfa Sancakbeyi Halhallı Behram Paşa tarafından inşa edilmiştir. Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi’nde “Yetmiş Hanı” olarak anılan bu han, iki renkli taşlardan yapılmış olmasından ötürü “Alaca Han” adıyla da bilinmektedir.
Gümrük Hanı, kesme taştan yapılmış olup dikdörtgen planlıdır. Hanın ortasında geniş bir avlu bulunur ve bu avlunun etrafında sıralanmış dükkanlar yer alır. Hanın giriş kapısı yuvarlak kemerli olup, avluya açılan kapısı ise sivri kemerlidir. Hanın iki büyük kapısı ve küçük tali kapıları vardır. Giriş eyvanının üzeri mescit olarak kullanılmıştır. İkinci katta, birbirlerine yuvarlak kemerli sütunlarla birleştirilmiş tonozlu bir revak bulunur ve bu revakın arkasında hanın odaları sıralanmıştır. Bu sütunlar arasındaki taş korkuluklar, hanın estetik değerini artırmaktadır.
2001 yılında Şanlıurfa Kültür Sanat ve Araştırma Vakfı tarafından restore edilen Gümrük Hanı, tarihi dokusunu koruyarak günümüzde de canlılığını sürdürmektedir. Alt katında tespih dükkanları ve çayhaneler, üst katında ise terziler bulunmaktadır. Özellikle hafta sonları yoğun ziyaretçi akınına uğrayan han, şehrin sosyo-kültürel yaşamında önemli bir yer tutar.
Gümrük Hanı, Şanlıurfa şehir merkezinde, Haşimiye Meydanı’nda yer alır ve kolaylıkla ulaşılabilir bir konumdadır. Tarihi atmosferi ve mimari güzellikleriyle ziyaretçilerini büyüleyen bu hanı gezerek, Osmanlı döneminin ticari ve sosyal yaşamını yakından deneyimleyebilirsiniz.
Harran Evleri (Harran Ören Yeri)
Şanlıurfa’nın Harran ilçesinde, tarihin tozlu sayfalarından fırlamış gibi duran Harran Evleri, Mezopotamya’nın sıcağına meydan okuyan eşsiz bir mimariye sahip. Kubbeli ve kerpiçten inşa edilen bu evler, hem tarihi hem de kültürel açıdan büyük bir öneme sahip. Binlerce yıllık geçmişiyle ziyaretçilerini büyüleyen Harran Evleri, Şanlıurfa’ya gelenlerin mutlaka görmesi gereken yerler arasında.
Harran Evleri, Mezopotamya’nın en eski yerleşim yerlerinden biri olan Harran’da bulunuyor. Bu evlerin tarihi, MÖ 3000’li yıllara kadar uzanıyor. Harran, tarih boyunca Sümer, Akad, Babil, Asur, Pers, Roma, Bizans, Emevi, Abbasi, Selçuklu ve Osmanlı gibi birçok medeniyete ev sahipliği yapmış. Bu zengin tarihi geçmiş, Harran Evleri’nin mimarisine ve kültürüne de yansımış.
Harran Evleri, Mezopotamya’nın sıcak iklimine uyum sağlamak için özel olarak tasarlanmış. Kubbeli yapıları sayesinde evlerin içi serin kalıyor. Kerpiçten yapılan duvarlar ise hem yalıtım sağlıyor hem de evlerin nefes almasını sağlıyor. Evlerin damları düz ve teras şeklinde. Bu teraslar, hem sosyalleşme alanı olarak kullanılıyor hem de yaz aylarında serinlemek için ideal bir ortam sunuyor.
Harran Evleri, genellikle iki katlı ve avlulu olarak inşa edilmiş. Evlerin alt katları yaşam alanı olarak kullanılırken, üst katlar misafir ağırlamak için kullanılırmış. Evlerin avluları ise genellikle bir kuyu ve çeşitli bitkilerle süslü.
Harran Evleri’ni ziyaret ederek, bu kadim kültürün izlerini sürebilir ve farklı bir yaşam tarzını deneyimleyebilirsiniz.
Harran Kalesi
Şanlıurfa’nın Harran ilçesinde bulunan Harran Kalesi, bölgenin zengin tarihi ve kültürel mirasının önemli bir parçası. Kalenin kökeni, MÖ 3. binyıla kadar uzanan antik bir Sabii mabedine dayanır. Kale, çeşitli dönemlerde farklı uygarlıkların egemenliğinde önemli değişiklikler geçirmiştir. Roma, Bizans ve İslam dönemlerine ait izler taşıyan kale, tarih boyunca stratejik bir öneme sahip olmuş.
Harran Kalesi, İslamiyet’in ilk dönemlerinde 640 yılında İyaz bin Ganem tarafından fethedilmiştir. Emevi Halifesi II. Mervan döneminde (744-750) kale, kapsamlı bir şekilde yeniden inşa edilmiş. Kale, dörtgen planlı ve iç kısmında yer alan çeşitli yapı kalıntılarıyla dikkat çeker. Kale, yüksek surları ve sağlam yapısıyla bölgenin savunmasında önemli bir rol oynamış.
Harran Kalesi’nde yapılan kazılarda, eski Sabii mabedine ait kalıntılar ve İslam dönemine ait çeşitli yapılar ortaya çıkarılmış. Kalenin, aynı zamanda Ortaçağ İslam dünyasında önemli bir bilim ve eğitim merkezi olarakta kullanıldığı bilinmekte.
Harran Kalesi, Şanlıurfa şehir merkezine yaklaşık 44 kilometre uzaklıkta bulunuyor. Kalenin yanı sıra çevredeki tarihi Harran evlerini ve Ulu Cami gibi diğer önemli yapıları da keşfedebilirsiniz.
Halfeti: Sular Altında Kalan Cennet
Fırat Nehri’nin suları altında kalmış bir geçmişin izlerini taşıyan Halfeti, Şanlıurfa’nın gizemli ve büyüleyici ilçelerinden biri. Bir zamanlar yemyeşil bahçeleri ve tarihi yapılarıyla ünlü olan bu yerleşim yeri, Birecik Barajı’nın inşasıyla sular altında kalmış ve “Saklı Cennet” veya “Batık Şehir” olarak anılmaya başlamış.
Halfeti’nin tarihi, antik dönemlere kadar uzanıyor. Roma, Bizans ve Osmanlı dönemlerinde önemli bir yerleşim yeri olan Halfeti, 1990’lı yıllarda Birecik Barajı’nın inşasıyla sular altında kalmış. Ancak, bu durum Halfeti’nin cazibesini azaltmamış, aksine artırmış. Sular altında kalan evler, camiler ve diğer yapılar, Halfeti’ye mistik bir hava katmış.
Halfeti, zengin tarihi geçmişiyle de önemli bir yerleşim alanı. İlçenin tarihî dokusu, geleneksel taş evleri ve dar sokaklarıyla korunmuş durumda. Halfeti’nin en dikkat çekici özelliklerinden biri, sular altında kalan eski evleri ve yapıları. Bu eşsiz manzara, ziyaretçilere adeta bir sualtı şehri gezisi sunuyor. Halfeti’de yapılacak bir tekne turu, sular altında kalmış cami minaresi ve diğer yapıları görmek için harika bir fırsat.
Halfeti’de Gezilecek Yerler:
- Halfeti Batık Camii: Eski Halfeti’nin simgesi olan bu cami, baraj suları altında kalmış olmasına rağmen minaresi hala suyun üzerinde görülebiliyor. Tekne turlarıyla bu batık camiye yakından bakabilir ve eşsiz bir manzara eşliğinde fotoğraflar çekebilirsiniz.
- Rumkale: Fırat Nehri’nin kıyısında, sarp bir kayalık üzerine kurulu Rumkale, tarihi ve doğal güzellikleriyle ziyaretçilerini büyülüyor. Kalenin tarihi, M.Ö. 1. yüzyıla kadar uzanıyor ve burada Asurlular, Romalılar, Bizanslılar, Abbasiler ve Osmanlılar gibi birçok medeniyet hüküm sürmüş. Kale içinde yer alan manastır, kilise ve cami kalıntıları, farklı inançların izlerini taşıyor. Rumkale’ye tekneyle ulaşabilir ve burada tarihi yapıları, manastırı ve kiliseyi gezebilirsiniz.
- Halfeti Ulu Camii: 18. yüzyılda inşa edilen bu cami, Osmanlı mimarisinin özelliklerini taşıyor. Baraj suları altında kalan caminin minaresi, hala suyun üzerinde görülebiliyor ve Halfeti’nin simgelerinden biri haline gelmiş.
Halfeti, aynı zamanda dünyaca ünlü siyah gülleriyle de bilinir. Sadece Halfeti’de yetişen bu güller, karanlık kırmızıdan siyaha dönen renk tonlarıyla dikkat çeker. Bu güllerin rengi, bölgenin toprak ve iklim koşullarına bağlı olarak değişir. Siyah güllerin bu eşsiz rengi, başka bir yerde yetiştirildiklerinde değişir ve orijinal rengini kaybeder. Halfeti siyah gülü, bölgenin simgesi haline gelmiş ve ziyaretçiler için özel bir ilgi odağıdır.
Halfeti, Şanlıurfa şehir merkezine yaklaşık 120 kilometre uzaklıktadır. Şehir merkezinden özel araçla veya toplu taşıma ile ulaşım sağlayabilirsiniz.
Halfeti, doğal güzellikleri, tarihi dokusu ve benzersiz kültürüyle keşfedilmeyi bekleyen bir cennet. Bu sakin ve huzur dolu kasabayı ziyaret ederek, unutulmaz anılar biriktirebilir ve eşsiz deneyimler yaşayabilirsiniz.
